شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی شرکت ماموریتی بانک صادرات است که در سال ۱۳۷۶ با هدف تولید، تامین، پشتیبانی و بهره‌برداری سخت‌افزار، نرم‌افزار و تجهیزات الکترونیکی مورد نیاز در موسسات بانکی مالی، تاسیس شد. شرکت پدیدآوران سخت‌افزار خوارزمی، شرکت شبکه گستران خوارزمی و شرکت راهکارهای فناوری غزال دامون هم از شرکت‌های زیرمجموعه خوارزمی هستند که هر یک در زمینه‌های تولید سخت‌افزار، پشتیبانی شبکه و تامین تجهیزات در کنار خوارزمی مشغول فعالیت‌اند.
گرچه خوارزمی در ابتدا یک شرکت ماموریتی و دستوری از جانب بانک صادرات بوده است اما در سالهای اخیر و با توسعه بازار حوزه ICT ایران، دامنه فعالیت‌های خوارزمی نیز گسترده شده و طی سالهای متوالی ماموریت‌ها و اهداف این مجموعه تغییر کرده است.
علی چهارلنگی حالا مدیرعامل شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی است. او حدود یک سال است که به خوارزمی پیوسته و با اینکه زمان زیادی از این موضوع نمی‌گذرد توانسته است عملکرد مناسبی در فرایند بورسی و مالی این مجموعه رقم بزند: «از ابتدای فعالیت خوارزمی در کنار این مجموعه نبوده‌ام و طبیعتاً نمی‌توانم به تعریف تمام اهداف اولیه تاسیس این شرکت مسلط باشم، اما امری که بدیهی به نظر می‌رسد این است که اهداف اولیه خوارزمی طی سالهای متوالی فعالیتش تغییر کرده است. در واقع خوارزمی برای تامین تجهیزات سخت‌افزاری بانک صادرات شکل گرفته و تجهیزات و نگهداری محصولات بانکی صادرات اولین ماموریت ماست. اما در اصل ما همچنان با همه تغییرات روی همان حوزه فروش، تامین تجهیزات، پشتیبانی و نگهداری که قصد اصلی تشکیل شرکت بوده متمرکزیم و در ماهیت تغییر زیادی در این مساله اتفاق نیفتاده است.»
خوارزمی طی ۲۵ سال فعالیت خود بزرگ‌تر شده و حالا فعالیت‌های شرکت به بانک صادرات منتهی نمی‌شود و خوارزمی هفت بانک را در حوزه‌های مختلف سخت‌افزاری و چیزی حدود هفت هزار شعبه را پشتیبانی می‌کند.
به نظر چهارلنگی، تامین، پشتیبانی و واردات تجهیزات مکمل یکدیگر هستند و آنها ترجیح می‌دهند با تامین‌کنندگان خارجی به طور مستقیم در ارتباط باشند: «شاید یک جایی به نظر برسد که می‌توان از شرکت‌های واسط خریداری کرد، اما ما ترجیح می‌دهیم با تامین‌کنندگان خارجی در ارتباط باشیم تا با دلال‌ها و شرکت‌های واسط. شاید بتوان گفت فلسفه تاسیس خوارزمی همین است که نیاز به واسطه‌ها را برای تامین اهداف بانک صادرات حذف کند.»
انتقال تکنولوژی اولویت است
به عقیده چهارلنگی، تنها بحث تجهیزات مطرح نیست و چیزی که در این حوزه مهم به نظر می‌رسد بحث انتقال تکنولوژی است: «برای کشور من تکنولوژی مهم است و انتقال تکنولوژی مهم‌تر از خرید نرم‌افزار و سخت‌افزار است، حتی فقط خرید قطعه هم مهم نیست. ما در خوارزمی ساختار پشتیبانی و نگهداری تجهیزات را داریم و در طول ماه دو هزار دستگاه را تعمیر و نگهداری می‌کنیم و هرچند ما تعمیرگاه‌های بزرگی در استان‌های مهم داریم، چیزی که مهم به نظر می‌رسد بحث رسوب دانش است. توان تعمیراتی باعث عدم خروج ارز از کشور می‌شود و همین ارزش افزوده شرکت‌هایی مثل ماست.»
چهارلنگی از چگونگی افزایش دامنه فعالیت‌های خوارزمی هم صحبت می‌کند: «این تصمیم ما نبود، بلکه اصلاً ذات این‌گونه شرکت‌هاست که از شرکت مادر خود فراتر بروند. تصور کنید اگر یک فروشگاه بزرگ داشته باشید، تنها به منزل خودتان سرویس نمی‌دهید. بلکه تلاش می‌کنید ارزش افزوده بیشتری خلق کنید. وقتی شرکت بزرگ است طبیعتاً این ایده که بتوانیم به شرکت‌های دیگر هم سرویس بدهیم در ذهن مدیران تصمیم‌گیرنده جا می‌گیرد. شرکتها به طور کلی شرکت‌های سهامی عام یا خاص، فرقی نمی‌کند اینها دارایی‌های مملکت هستند و توسعه آنها، توسعه کشور است. مگر نه اینکه می‌گوییم کره جنوبی ناخودآگاه یاد سامسونگ و LG می‌افتیم؟ بنز شما را یاد آلمان می‌اندازد… پس اینها سرمایه ملی کشورها هستند، ضمن اینکه با چند کشور همسایه هم صحبت کردیم و به حضور در بازارهای منطقه نیز فکر می‌کنیم اما هنوز در فکر گرفتن سهم بیشتری از بازار ایران هستیم.»
سهم بازاری که چهارلنگی از آن صحبت می‌کند بین ۲۰ تا ۲۵ درصد است: «در حال حاضر سهم بازار ما بین ۲۰ تا ۲۵ درصد است و برنامه ما این است تا سال ۱۴۰۳ این عدد را به ۳۰ تا ۴۰ درصد برسانیم. ما پشتیبانی و تجهیزات حدوداً ۱۳۰ مدل قطعه را داریم و پشتیبانی ۳۰۰ هزار دستگاه را انجام می‌دهیم. پرینتر، دستگاههای ATM، پکیج سخت‌افزار که همه اینها در کنار هم پکیج کاملی را تشکیل می‌دهد که می‌تواند ما را به سمت گسترده‌تر کردن بازار ببرد. در واقع مشتریان ما از سبد محصولات ما استفاده می‌کنند نه فقط یک خدمت و یک سرویس.»
از سوی دیگر شرکت‌های حوزه ICT با جهش نرخ ارز مواجه هستند. موضوعی که بارها شرکت‌های این حوزه را تحت‌الشعاع قرار داده و در مزایده و مناقصه‌ها آنها را با مشکل و ضرر مواجه کرده است: «اگر در قراردادهایمان چنین موضوعی را پیش‌بینی نکنیم، به طور قطع متضرر می‌شویم. بخشنامه پوشش نرخ ارز موضوع مهمی است. گرچه کارفرماها به این موضوع توجه نمی‌کنند، اما همین مساله کیفیت قراردادها را پایین می‌آورد و قراردادها را به ضرر شرکتها تمام می‌کند.»
چهارلنگی معتقد است این موارد باید در نوع قراردادها در ایران لحاظ شود، چون در ایران نرخ ارز به شدت بی‌ثبات است: «مدل‌های قراردادی در جهان کم نیستند و هر کشوری بنا بر شرایط خود آن را تدوین می‌کند. این نیازها و مشکلات کشورهاست که باید روند قراردادها را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. مبلغ ثابت و فیکس‌شده در قراردادها، برای کشورهای بدون تورم است. من به عنوان پیمانکار با افزایش ۲۰ درصد حقوق یک سال گذشته و افزایش ۵۰ درصدی نرخ ارز چگونه می‌توانم با قیمت سال گذشته قراردادم را اجرایی کنم؟ از سوی دیگر چطور می‌توانم مشتری خود را قانع کنم. اما اگر همه اینها در قرارداد ذکر شود و نرخ ارز به‌روزرسانی شود، کار حرفه‌ای‌تر و قراردادها حالت دوسربرنده می‌شود.»
مدیرعامل شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی از اقدام خط تولید برای مونتاژ هم صحبت می‌کند و می‌گوید قرار است روی خط تولید نیز متمرکز شوند: «ضمن اینکه به ایجاد خط تولید مونتاژ فکر کرده‌ایم، اما همیشه معتقدم قرار نیست همه چیز را خودمان بساریم. قرار نیست چرخ را از اول اختراع کنیم. ساخت باتری با لایسنس خودمان چون اولویت مصرف در شعب بانک صادرات دارد از مهم‌ترین برنامه‌های ماست. اما به هر حال تولید، سرمایه‌گذاری و منبع مالی می‌خواهد.»
چهارلنگی از برنامه‌های آینده این شرکت هم صحبت می‌کند: «خوارزمی با پشتوانه بانک صادرات متولد شده است، ۶۰ درصد سهم بازار خوارزمی متعلق به بانک صادرات و۴۰ درصد مربوط به بقیه بانک‌هاست. به هر حال ما شرکت دستوری بانک صادرات هستیم و توجه‌مان بیشتر معطوف به بانک صادرات است. ما برنامه‌هایی برای هوشمندسازی سیستم‌های پشتیبانی داریم و در تلاشیم هزینه‌های بک‌آپ، نگهداری و حمل را کاهش دهیم.»
روش اجاره و خرید تجهیزات در مسیر تغییر
نکته مهمی که چهارلنگی بازگو می‌کند موضوع اجاره و خرید تجهیزات در این حوزه است: «در واقع من با این مدل کارکرد مخالفم. در کشورهای خارجی مالکیت ATMها در اختیار بانک نیست و اجاره‌ای است. این مدل در PSPها هم وجود دارد. تجهیزات رایانه‌ای خریداری نمی‌شود بلکه اجاره می‌شود. سپرده مردم نباید خرج خرید سخت‌افزار شود باید در تولید و ارائه تسهیلات استفاده شود. در حال حاضر می‌بینید بانک‌ها هزار میلیارد تجهیزات دارند که ارزش دفتری‌شان صفر شده است. خوارزمی برنامه دارد که تجهیزات بانک صادرات را به صورت اجاره در اختیار بانک صادرات قرار دهد. به این شکل پشتیبانی هم سالم‌تر می‌شود. تعمیر الآن از خود دستگاه گران‌تر شده، قیمت دستگاهی که به مرور زمان صفر شده میلیون‌ها تومان هزینه تعمیر دارد. حتی کربنکینگ هم متعلق به بانک‌ها نیست. بلکه نرم‌افزار به عنوان سرویس می‌گیرند (software as a service).
در واقع یعنی دیتاسنتر ندارند، تجهیزات سخت‌افراری نمی‌خرند چون دلیلی ندارد چندین دیتاسنتر را برای کربنکینگی که اول و آخر مال خودشان نیست، تجهیز کنند. اصلاً معتقد نیستم که تجهیزات سخت‌افزار مال خود بانک باشد بلکه باید اجاره‌ای باشد.»
او ادامه می‌دهد: «خوارزمی در حال حاضر مالک تجهیزات سخت‌افزاری شعب بانک نیست ولی در برنامه جدیدی که به دنبال تامین سرمایه هستیم در تلاشیم با گروه مالی سپهر پروپوزالی به بانک‌ها بدهیم که تجهیزات صادرات را جمع کنیم و با مالکیت خوارزمی تجهیزات را اجاره دهیم. همین امر تاثیر خوبی روی قیمت سهام‌مان گذاشته و آن را از ۶۰۰ میلیارد تومان به بیش ازهزار میلیارد تومان رسانده است. اتفاقی که در سالهای گذشته بی‌سابقه بوده است.»
از ماشین‌های اداری تا سخت‌افزارهای فناورانه
سالهای گذشته‌ی خوارزمی را حمید شجاعی بهتر از هر کسی می‌شناسد. حمید شجاعی معاون پشتیبانی فنی خوارزمی است. او از سال ۱۳۷۹ به خوارزمی آمده؛ زمانی که خوارزمی هنوز اسمش شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی نبوده است: «ابتدا نام شرکت، شرکت ماشین‌های اداری خوارزمی بود، قبل از آن هم در سال ۷۶ نام این شرکت سختانه بوده و اسامی‌اش به مروز زمان تغییر کرده است. تا امروز که اسم کامل آن شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی و نام بورسی آن مفاخر شده است.»
شجاعی ابتدا به عنوان نیروی فنی به خوارزمی آمده است و سپس در سمت کارشناس فنی، کارشناس خبره، کارشناس ارشد و پله‌به‌پله به معاونت پشتیبانی خوارزمی می‌رسد: «در دوره‌های مختلف فعالیت خوارزمی و مدیران مختلف اهداف شرکت گاهی دستخوش تغییر شد، اما همچنان اولین و مهم‌ترین مشتری ما بانک صادرات است. کر بیزینس شرکت پشتیبانی بوده و طبیعتاً نمی‌خواستیم فقط ارائه‌دهنده سرویس به یک بانک باشیم. سرویس دادن به بقیه بانک‌ها همیشه مد نظر ما بوده است.»
ساختار پشتیبانی بزرگ‌ترین مجموعه هم از لحاظ نیروی انسانی و هم از بعد فنی در خوارزمی است: «پشتیبانی در سه لایه انجام می‌شود. Service desk در واقع ورودی شرکت است، بخشی که تمام درخواست‌ها در این بخش ثبت و ضبط می‌شود. راهنمایی تلفنی هم در این بخش ثبت و ارجاع می‌شود. ۱۰، ۱۵ درصد مشکلات در این نقطه حل می‌شود. بخش دوم لایه فنی مشتریان است و لایه سوم مستندسازی و ارائه آموزش به پرسنل بانک‌هاست.»
شجاعی اصلی‌ترین چالش معاونت پشتیبانی فنی را به‌روز نبودن تکنولوژی و تجهیزات در بانک‌ها می‌داند: «ما بیش از ۲۰۰ هزار تجهیزات سخت‌افزاری داریم که از سالهای قبل مانده‌اند، این کار حفظ و نگهداری را دشوار می‌کند. باز شرایط بانک‌های خصوصی بهتر است اما به هر حال ما به خاطر تحریم‌ها موقعیت سختی در خرید و به‌روزرسانی تجهیزات داریم. تامین قطعات دشوار شده است و همین عقب بودن نسل‌های سخت‌افزاری در ایران باعث عقب‌ماندگی در موضوعات نرم‌افزاری شده است. تغییر نسل سخت‌افزارهاست که نرم‌افزارها را هم تغییر می‌دهد.» به باور شجاعی، بخش‌های پشتیبانی شرکتها مثل یک دانشگاه می‌توانند روند رسوب دانش در کشور را سرعت دهند: «به نظر من تجربه‌ای که در سالهای متمادی در شرکت‌های پشتیبانی تجمیع شده است خودش حکم یک دانشگاه را دارد و می‌تواند در طرح و برنامه شرکتها نقش داشته باشد.»
مقررات زیاد لزوماً به معنی شفافیت بیشتر نیست
محمد رمضانیان معاون طرح و برنامه خوارزمی است که از شهریور ۱۴۰۱ به خوارزمی پیوسته است؛ معاون واحدی که فعالیتش روی پیاده‌سازی برنامه‌های مصوب هیات مدیره متمرکز است: «معمولاً هیات مدیره هدف‌ها را مشخص می‌کند، یکسری چارچوب‌های قانونی را پیشنهاد می‌کند و واحد طرح و برنامه آن را امکان‌سنجی و پیاده‌سازی می‌کند. در واقع چارچوب‌های مجمع برای اینکه پیاده‌سازی شود نیاز به برنامه دارد و هدف بدون برنامه شعار است. اینکه پیاده‌سازی یک پروژه چقدر نیاز به بودجه و زمان دارد از سوی این واحد سنجیده می‌شود.»
بازمهندسی سرویس‌ها، بازمهندسی ساختار مالی، بازمهندسی سامانه‌های نرم‌افزاری، افزایش رضایت شغلی کارکنان، برنامه نهایی پایدارسازی کسب‌وکار، پروژه‌هایی است که در این واحد برایشان طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی می‌شود. رمضانیان مشکل بودجه را چالشی‌ترین موضوع در این واحد می‌داند: «قوانین زیادی روی شرکت سهامی عام حاکم است. در کشوری که سرمایه‌گذاری روی دلار و مسکن مطمئن‌تر از خرید سهام است. به‌تبع ما هم با مشکلات بیشتری مواجهیم. ضمن اینکه قوانین مبهم تفسیر را زیاد می‌کند و قوانین دست‌وپاگیر از عوامل بازدارنده است.
ما به هزاران شعب بانکی سرویس می‌دهیم اما تسویه صورت‌حساب‌ها با بانک‌ها سخت است و تعدد نهادهای نظارتی ما را در تسویه بانک‌ها با چالش مواجه کرده است. ما یک رگولیشن داریم و یک دی‌رگولیشن، مقررات‌سازی و مقررات‌زدایی، من می‌خواهم بگویم هر چقدر روی کارها قانون بیشتری حاکم شود عملاً به معنی شفافیت نیست بلکه به معنی کند شدن کسب‌وکارهاست. کارهایی مثل کار ما که در حوزه مهندسی و فناوری فعالیت می‌کنند نیاز به نوآوری و باز بودن گستره فعالیت‌هایشان دارند.»
احسان مسئله‌گو معاونت سرویس‌های مهندسی خوارزمی را بر عهده دارد. تمرکز این معاونت روی سرویس‌های داده‌محور و سرویس‌های پیشرفته بانکی است .او معتقد است قانون‌های دست‌وپاگیر و پیچیده، فناوری و نوآوری را به چالش می‌کشد و با توجه به سرعت بالای پیشرفت تکنولوژی، جذابیت و در عین حال چالش این مسیر را بر لبه تکنولوژی بودن می‌داند: «کسب‌وکارهای مشابه ما بر لبه تکنولوزی قرار دارند. اینکه هرروزه تکنولوژی‌های جدید وارد بازار می‌شود به خودی خود موضوعی جذاب و چالش‌برانگیز است اما در این حوزه با افزایش چشمگیر تقاضا برای متخصصان، عمیقاً با چالش نیروی انسانی مواجهیم، همچنین با توجه به اینکه زیرساخت‌های مناسب به منظور دورکاری در این حوزه ایجاد شده است بازار کار نیروهای متخصص این حوزه در شرکت‌های خارج از کشور نیز مهیاست و افراد تمایلی به فعالیت در شرکت‌های دولتی ندارند.»
مسئله‌گو معتقد است با روند گسترش اینترنت در کشور، حجم داده‌ها رشد تصاعدی پیدا کرده و موضوعاتی همچون حکمرانی داده‌ها کاملاً ملموس است و همین موضوع اهمیت بخش‌های مهندسی را بیشتر می‌کند: «شبکه‌های اجتماعی، افزایش کاربران اینترنت که از خدمات آنلاین استفاده می‌کنند و به تبع آن افزایش جست‌وجو در اینترنت، تبادل پیام‌های متنی، فایل‌های مولتی‌مدیا و اینترنت اشیا، از دلایل اصلی افزایش حجم داده‌هاست. ما هم در این بخش در تلاشیم از راه تامین و ارائه سرویس‌های مبتنی بر کلان داده و هوش مصنوعی روابط‌مان را با شرکت‌های همکار و فعالان در این حوزه گسترش دهیم و از تجارب و ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم.»
پاسخ؛ بازوی اجرایی و عملیاتی شرکت خوارزمی
یکی دیگر از شرکت‌های زیرمجموعه توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی، شرکت پدیدآوران سخت‌افزار خوارزمی (پاسخ) است. حمید احمدیان مدیرعامل پاسخ هم از قدیمی‌های خوارزمی است: «از سال ۷۷ وارد خوارزمی شدم. پاسخ در سال ۹۱ اقدام به خرید زمین در شهرک صنعتی ساوه کرد، سال ۹۲ به بهره‌برداری رسید و پاسخ از سال ۹۳ شروع به فعالیت رسمی کرد. پاسخ در حقیقت بازوی اجرایی و عملیاتی شرکت مفاخر در حوزه تولید و تعمیرات تخصصی تجهیزات و خدمات انبارداری است و در ۹ استان کشور کارگاه‌های تخصصی تعمیر دارد. مشاوره، طراحی، تولید و مونتاژ و نصب و راه‌اندازی و بهره‌برداری و پشتیبانی دستگاههای سخت‌افزارهای کامپیوتری و تجهیزات رایانه‌ای بخشی از فعالیت‌های مهم پاسخ است.»
